Wypadek przy pracy – wszystko, co powinieneś wiedzieć

Co prawo mówi o wypadku przy pracy? Jakie warunki musi spełniać zdarzenie, by zostało uznane za wypadek przy pracy? Jakie świadczenia należą się z tego tytułu? Sprawdź!

Jak wynika ze statystyk Głównego Urzędu Statystycznego, w ubiegłym roku doszło do ponad 80 tysięcy wypadków przy pracy. To wcale nie mało, prawda? Co prawda prawdopodobieństwo, że kolejny wypadek natrafi na ciebie, nie jest duże (zwłaszcza, jeśli zachowasz należytą ostrożność – aż 59,2% wypadków w pracy w 2015 roku zostało spowodowane właśnie nieodpowiednim zachowaniem pracowników!), ale jednak warto wiedzieć, co w takim przypadku zrobić i o jakie odszkodowania czy inne świadczenia można się ubiegać.

Czym jest wypadek przy pracy?

Wypadkiem przy pracy, jak mówią przepisy prawa, jest każde nagłe i wywołane zewnętrzną przyczyną zdarzenie mające związek z pracą i skutkujące urazem bądź śmiercią. Wedle definicji muszą zatem zostać spełnione cztery warunki, aby można było jednoznacznie stwierdzić wypadek przy pracy:

• nagłość zdarzenia – czas, w jakim pracownik był wystawiony na działanie czynnika niebezpiecznego, nie może przekraczać jednej roboczej dniówki, przy czym skutki tego oddziaływania nie muszą ujawniać się od razu,

• przyczyna zewnętrzna – niebezpieczny czynnik oddziałujący na organizm człowieka, w efekcie czego dochodzi do urazu, musi występować poza nim, czyli może to być np. działanie urządzeń, czynników chemicznych, sił przyrody czy nawet nadmierny wysiłek fizyczny lub psychiczny,

• związek z pracą – wydarzenie wystąpiło podczas wykonywania obowiązków służbowych lub innych działań na rzecz pracodawcy, nawet bez jego wyraźnego polecenia, albo też podczas czynności związanych z zaspokajaniem potrzeb pracownika (np. wyjście podczas przerwy obiadowej do sklepu celem zaopatrzenia się w artykuły żywnościowe, które zostaną spożyte podczas owej przerwy), w czasie pracy, w zakładzie pracy bądź miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania obowiązków służbowych lub oczekiwania na polecenia,

• uraz – uszkodzenie tkanek bądź narządów.

Rodzaje wypadków przy pracy

Choć drobne wypadki przy pracy, takie jak potknięcia, pośliźnięcia czy uderzenia, występują najczęściej, zdarzają się również i poważniejsze. Ustawodawstwo wyróżnia 3 rodzaje tego typu zdarzeń:

• ciężki wypadek,

• wypadek śmiertelny,

• wypadek zbiorowy.

Za ciężki uznaje się wypadek przy pracy skutkujący ciężkim uszkodzeniem ciała naruszającym podstawowe funkcje organizmu (np. utrata wzroku, słuchu czy mowy). Do ciężkich wypadków przy pracy zaliczają się także i te, w wyniku których pracownik:

• zapadł na chorobę zagrażającą życiu, chorobę nieuleczalną lub trwałą chorobę psychiczną,

• utracił zdolność do pracy w zawodzie,

• został trwale oszpecony lub doznał zniekształcenia ciała.

Wypadek śmiertelny to oczywiście zdarzenie, w wyniku którego, jak wskazuje jego nazwa, pracownik poniósł śmierć. Z kolei zbiorowym nazywany jest taki wypadek przy pracy, w wyniku którego przynajmniej dwie osoby ucierpiały z powodu tej samej zewnętrznej przyczyny w tym samym czasie.

Jak wygląda postępowanie powypadkowe?

Gdy tylko dojdzie do wypadku w pracy, należy natychmiast powiadomić o zaistniałym fakcie pracodawcę. Jeśli wypadek nie był poważny, powinien go zgłosić poszkodowany. Jeśli on nie jest w stanie tego zrobić, czyni to inna osoba, która zauważyła wypadek lub znalazła jego ofiarę po zdarzeniu. Pracodawca powinien w pierwszej kolejności udzielić pracownikowi pierwszej pomocy i zabezpieczyć miejsca, w którym doszło do wypadku, a następnie ustaliwszy przyczyny i okoliczności wypadku sporządzić protokół powypadkowy. Sporządzony i zatwierdzony protokół dostarcza się poszkodowanemu lub członkom jego rodziny, jeśli wypadek miał skutek śmiertelny, oraz Inspekcji Pracy. Następnie poszkodowany lub – w razie wypadku śmiertelnego – jego rodzina mogą dochodzić roszczeń z tytułu wypadku bądź zrzec się praw do nich.

Świadczenia z ZUS z tytułu skutków wypadku

W przypadku poważnego urazu lub śmierci pracownika ZUS może przyznać świadczenia różnego rodzaju, między innymi:

• jednorazowe odszkodowanie dla pracownika – przysługuje wszystkim, którzy w wyniku wypadku przy pracy doznali uszczerbku na zdrowiu, czyli naruszono sprawność ich organizmów skutkującą upośledzeniem czynności organizmu, na okres dłuższy niż pół roku bądź na stałe. Jednorazowe odszkodowanie wynosi 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (liczonego za rok poprzedzający wypadek) za każdy procent uszczerbku.

• jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego – należy się ono małżonkowi lub małżonce, a także dzieciom oraz – w wypadku prowadzenia ze zmarłym gospodarstwa domowego i partycypowania w kosztach jego utrzymania – rodzicom, macosze i ojczymi lub osobom przysposabiającym zmarłego.

• zasiłek chorobowy – przysługuje pracownikowi, u którego została naruszona sprawność organizmu, przez co stał się on niezdolny do pracy (w swoim zawodzie lub jakiejkolwiek). Zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru i należny jest już od pierwszego dnia niezdolności do pracy, również podczas pobytu w szpitalu. Maksymalny czas pobierania zasiłku chorobowego wynosi 182 dni lub – w przypadku kobiet w ciąży – 270 dni.

• świadczenia rehabilitacyjne – przysługuje pracownikowi, który z powodu choroby zawodowej jest niezdolny do pracy, przy czym skończył mu się okres pobierania zasiłku chorobowego, a istnieje szansa, że dzięki leczeniu i rehabilitacji wróci do zdrowia i będzie znów w stanie wykonywać swoją pracę. Świadczenia rehabilitacyjne wynoszą 100% podstawy wymiaru, a maksymalny okres ich pobierania – rok.

Jak ubiegać się o przyznanie świadczeń?

Ponieważ świadczenia z tytułu skutków wypadku nie są przyznawane z urzędu, należy się o nie postarać. Ofiara wypadku lub – w przypadku wypadku śmiertelnego – jej rodzina mogą zgłosić roszczenia do ZUS lub pracodawcy.

• Roszczenia w ZUS

   

Aby ubiegać się o świadczenie z ZUS, należy złożyć w placówce właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ofiary wypadku wniosek o wybrane świadczenie wraz z kompletem dokumentów uzyskanych od pracodawcy. We wniosku muszą być zawarte dane pracodawcy i ofiary wypadku, a także musi być jasno zaznaczone, o jakie świadczenie chodzi. Ponadto wymagany jest protokół powypadkowy oraz zaświadczenie N-9 o stanie zdrowia poszkodowanego pracownika (z informacją o zakończonym przebiegu leczenia oraz rehabilitacji) lub akt jego zgonu (w przypadku wypadku śmiertelnego). Może się również zdarzyć, że ZUS będzie wymagał dodatkowo oświadczenia osoby, która został przez poszkodowanego zgłoszony wypadek, a także karty informacyjnej na temat udzielenia pierwszej pomocy oraz wyjaśnień, czy poszkodowany został przeszkolony z zakresu BHP.

• Roszczenia u pracodawcy

   

Bez względu na to, czy występuje się z roszczeniem o świadczenie do ZUS, można także pociągnąć do odpowiedzialności pracodawcę i również od niego uzyskać odszkodowanie. Jest to o tyle korzystne rozwiązanie, że wysokość odszkodowania – w przeciwieństwie do limitowanych wysokości świadczeń z ZUS – nie ma określonego górnego limitu.

Odszkodowanie od pracodawcy z tytułu skutków wypadku przy pracy należy się na podstawie regulacji prawnych Kodeksu cywilnego, jeśli zaistniał związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy winą pracodawcy (np. zaniedbanie w kwestii przepisów BHP) a poniesioną przez pracownika szkodą. W takim przypadku to w gestii pracownika lub – w przypadku wypadku śmiertelnego – jego najbliższych leży wykazanie odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy.

Podstawa prawna:

• Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z dnia 30 października 2002 r. (Dz.U. Nr 167 z 2009 r., poz. 1322),

• wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 1958 r. (nr IR III 140/58),

• uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1963 r. nr III PO 15/62 (OSNCP 1963 r., zeszyt nr 10),

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93).